'निर्भया लढते आहे' - एक सामुहिक व्यथा
'निर्भया लढते आहे' - एक सामूहिक व्यथा
स्त्रीच्या अस्तित्वाच्या लढ्याची कथा सांगणारे लेखन म्हणजे नीलम माणगावे यांचा 'निर्भया लढते आहे' हा कथासंग्रह. समाजातील बलात्कारासारख्या अमानवी घटनांच्या भोवती फिरणाऱ्या या कथा केवळ स्त्रीवर झालेल्या अन्यायाचे वर्णन करत नाहीत, तर त्या घटनांमागील मानसिकता, समाजरचना, तसेच बलात्कारानंतर पीडित स्त्रीच्या जीवनावर होणाऱ्या परिणामांचे विविध पैलू उलगडून दाखवतात. या कथांमधून प्रश्न फक्त गुन्ह्याचा राहत नाही, तो समाजाच्या मानसिकतेचा, व्यवस्थेच्या अपयशाचा आणि स्त्रीच्या अस्तित्वाच्या संघर्षाचा होतो.
जेव्हा एखादी स्त्री बलात्काराला बळी पडते, तेव्हा समाजाच्या नजरा तिच्या दोष शोधण्याकडे झुकतात. तिच्या वागणुकीवर, पोशाखावर, तिच्या जगण्याच्या शैलीवर समाज बोट ठेवतो. स्त्रीच्या स्वातंत्र्यावर बंधनं घालण्याचा प्रयत्न करतो, पण पुरुषी मानसिकतेतील विकृतीला कधीच आव्हान देत नाही. 'निर्भया लढते आहे' मधील कथा या दुटप्पी मानसिकतेचा पर्दाफाश करतात.
बलात्कार ही केवळ एक घटना नसून तो स्त्रीच्या शारीरिक, मानसिक, सामाजिक आणि भावनिक अस्तित्वावर गडद व्रण उमटवतो. अशा घटनेनंतर पीडित स्त्रीला जगण्यासाठी नवा संघर्ष करावा लागतो. तिच्यासाठी न्याय मिळवणं तितकंच महत्त्वाचं असतं, जितकं स्वतःला पुन्हा उभं करणं. पण दुर्दैवाने, समाज पीडितेला दोषी ठरवण्याकडेच झुकतो. या कथांमधून पीडित स्त्रीला मिळणारा कुटुंबाचा आधार किती महत्त्वाचा असतो, यावरही प्रकाश टाकण्यात आला आहे.
बलात्कार हा केवळ वासनांधतेचा परिणाम नसतो. तो कधी पुरुषसत्ताक व्यवस्थेचा क्रूर चेहरा दाखवतो, तर कधी सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीचा परिपाक असतो. समाजातील जातीव्यवस्था, विधवा आणि परित्यक्ता स्त्रियांवरील बंधनं, विवाहसंस्थेतील बळजबरी आणि लैंगिक शिक्षणाचा अभाव हीदेखील त्यामागची महत्त्वाची कारणं आहेत. 'निर्भया लढते आहे' मधील कथा याच मुद्द्यांवर थेट प्रहार करतात.
बलात्कारासारख्या घटनांना फक्त शिक्षा देऊन थांबणं हा उपाय नाही. त्यासाठी समाजाच्या मानसिकतेत बदल घडवणं आवश्यक आहे. स्त्रियांना केवळ सहानुभूतीने पाहण्यापेक्षा त्यांना नवी संधी देणं गरजेचं आहे. अशा घटनांना अपघातासारखं पाहायला हवं, त्यावरून स्त्रीच्या संपूर्ण जीवनाचा न्याय ठरवला जाऊ नये. मुलांमध्ये स्त्रीबद्दल आदर, समानतेची भावना रुजवणं, त्यांना योग्य लैंगिक शिक्षण देणं आणि समाजातील आर्थिक-सामाजिक दरी मिटवणं हे समाजाने गांभीर्याने स्वीकारायला हवं.
नीलम माणगावे यांच्या 'निर्भया लढते आहे' या कथासंग्रहातील कथा सामाजिक परिवर्तनाचा विचार मांडतात. या कथा वेदनादायी असल्या तरी त्या वास्तवाचा आरसा दाखवतात. बलात्कार हे केवळ गुन्हेगारी प्रवृत्तीचं उदाहरण नाही, तर ते समाजाच्या मूलभूत दोषांचे प्रतीक आहे. अशा घटना रोखण्यासाठी, स्त्रीला स्वतंत्र अस्तित्व देण्यासाठी आणि पुरुषसत्ताक मानसिकतेला आव्हान देण्यासाठी हे लेखन अत्यंत महत्त्वाचं आहे. अशा कथा समाजाला आरसा दाखवतात आणि विचार करायला भाग पाडतात – फक्त प्रतिक्रिया देण्यासाठी नव्हे, तर बदल घडवण्यासाठी!
हा कथासंग्रह लवकरच dibho.com या आॅनलाईन ई-बुक प्लॅटफॉर्म वरती उपलब्ध होत आहे. अवश्य वाचा.
Comments
Post a Comment