'वाजागाजा' - ग्रामीण जीवनाचा अनोखा आलेख

'वाजागाजा' - ग्रामीण जीवनाचा अनोखा आलेख

'वाजागाजा' हा प्रा. डॉ. पांडुरंग ऐवळे यांच्या सर्जनशीलतेचा उत्तम नमुना आहे. हा कथासंग्रह केवळ मनोरंजनपर नाही, तर ग्रामीण जीवनाचे हुबेहूब चित्रण करणारा आणि वाचकाला विचारप्रवृत्त करणारा दस्तऐवज आहे. डॉ. ऐवळे यांची ओळख एक आदर्श शिक्षक, अभ्यासू साहित्यकार, आणि ग्रामीण जगण्याचे बारकावे टिपणारा लेखक अशा रूपात आहे. या संग्रहातील कथा गावाच्या सहजसोप्या जगण्याचे विविध पैलू वाचकांसमोर उलगडतात.

ग्रामीण भागातील माणसांचे जगणे, त्यांचे विचार, त्यांची जीवनशैली यांचा मूळ गाभा अनुभवायला मिळतो. डॉ. ऐवळे यांनी या कथांमध्ये विनोदी शैलीचा अंगीकार केला आहे, पण ती केवळ मनोरंजनापुरती मर्यादित नाही. त्यांच्या विनोदामध्ये सामाजिक निरीक्षणाची खोली आहे. विनोद ही सहज साधता येणारी गोष्ट नसते, त्यामागे अनुभव, निरीक्षणशक्ती, आणि भाषेवरचे प्रभुत्व यांची सांगड हवी. डॉ. ऐवळे यांच्या लेखनात हे गुण ठायी ठायी जाणवतात.

आचार्य अत्रेंनी विनोदी लेखनाला 'पंधरावे रत्न' म्हटले आहे. हे रत्न केवळ अनुभवांच्या मंथनातून सापडते. डॉ. ऐवळे यांची निरीक्षणशक्ती आणि सर्जनशील वृत्ती यामुळे त्यांच्या विनोदी कथा वाचताना वाचकाला हसू येते, पण त्याचवेळी त्या हसवण्याच्या पलीकडचे काहीतरी सांगून जातात. उदाहरणार्थ, 'बुजगावण्याला बाजा' ही कथा वाचताना वाचकाला हास्याचा आनंद मिळतो, पण त्यातून मनुष्याच्या अज्ञानाचे परिणामही ठळकपणे दिसून येतात.

डॉ. ऐवळे यांचे लेखन ग्रामीण भागातील मानवी स्वभावाच्या विविध छटा उलगडून दाखवते. त्यांच्या कथांमध्ये गावातील विविधरंगी व्यक्तिमत्त्वांचे दर्शन घडते. प्रत्येक व्यक्तिरेखेचा वेगळा स्वभाव, त्यांचे अनुभव आणि त्यांच्या जीवनातल्या गमतीजमती यातून ग्रामीण जीवनाचे विविध पैलू वाचकांना अनुभवायला मिळतात.

उदाहरणार्थ, 'पैज' ही कथा माणसांच्या पैज लावण्याच्या सवयींवर आधारित आहे. या कथेत माणसांच्या स्वभावातील सहजता, निरागसता, आणि कधी कधी आग्रहीपणा हसवणूक करत करत समोर येतो. 'शिक्षक दिना' ही कथा हास्यास्पद प्रसंग उभा करताना शिक्षकांच्या समाजातील भूमिकेवर अंतर्मुख होण्यास भाग पाडते.

सर्व कथांमध्ये विनोदी स्वर असला तरी 'मरण' ही कथा गंभीरतेच्या टोकाचा नमुना आहे. जीवनातील नश्वरतेची जाणीव, मानवी भावनांचा ओलावा, आणि समाजातील वेगवेगळ्या घटकांतील नातेबंध या कथेतून प्रभावीपणे दिसून येतात. या कथेच्या माध्यमातून डॉ. ऐवळे यांची भावनात्मक व संवेदनशील लेखनशैली वाचकाच्या मनाला भिडते.

त्यांची लेखनशैली खुसखुशीत आणि प्रवाही आहे. त्यांनी ग्रामीण जीवनातील घटना, प्रसंग, आणि पात्रे यांची मांडणी अशा प्रकारे केली आहे की, वाचकाला ती दृश्यसदृश अनुभूती देते. भाषेतील सहजता आणि विनोदाची शैली यामुळे वाचक कथेशी अधिकाधिक जोडले जातात. ग्रामीण भाषेचा बाज त्यांच्या लेखनाला अधिक जिवंत करतो.

'वाजागाजा' मधील कथांमधून ग्रामीण जीवनशैलीचे आणि परंपरांचे प्रतिबिंब दिसते. गावकऱ्यांच्या जीवनातील साधेपणा, एकमेकांशी असलेले सहकार्य, आणि परंपरांचा आदर यांची ओळख या कथांतून होते. डॉ. ऐवळे यांनी ग्रामीण भागातील समाजजीवनाचे निरीक्षण करीत त्याला साहित्यरूप दिले आहे. त्यांच्या कथांमधून गावातील एकमेकांचे सुखदुःख वाटून घेणारी माणसे, त्यांचे खेळकर वर्तन, आणि त्यांचे परस्पराप्रति असलेले प्रेम दिसते.

आज ग्रामीण भागही शहरीकरणाच्या प्रक्रियेचा भाग बनत आहे. या परिवर्तनाचा परिणाम गावगाड्यावर होत आहे. डॉ. ऐवळे यांनी आपल्या कथांमधून या बदलाचे प्रतिबिंब दाखवले आहे. मोबाईल आणि टीव्ही यांसारख्या आधुनिक साधनांनी ग्रामीण भागातील सामाजिक संबंधांवर आणि जीवनशैलीवर कसा परिणाम झाला आहे, हे त्यांच्या कथांमधून दिसून येते.

उदाहरणार्थ, त्यांनी नमूद केले की, "सेल्फी काढण्याच्या नादात आपण कधी सेल्फिश झालो, हे कळलेच नाही." या वाक्यातून त्यांनी आधुनिक तंत्रज्ञानाने माणसांमध्ये कसा बदल घडवला आहे, याची जाणीव करून दिली आहे.

डॉ. ऐवळे यांचे लेखन फक्त मनोरंजनापुरते मर्यादित नाही. त्यांनी ग्रामीण जीवनातील संस्कार, परंपरा, आणि अनुभव पुढच्या पिढीकडे कसे पोहोचवता येतील, यावरही भर दिला आहे. लहानपणी ऐकलेल्या गोष्टी, अनुभवलेल्या घटना, आणि बालपणीच्या आठवणींचा मोठा प्रभाव त्यांच्या लेखनावर दिसतो.

यासंदर्भात त्यांनी नमूद केले की, त्यांच्या मुलांनी गोष्टी सांगण्यासाठी धरलेला हट्टच पुढे 'वाजागाजा' या कथासंग्रहाला आकार देण्यास कारणीभूत ठरला. यावरूनही त्यांच्या लेखनाची प्रेरणा त्यांच्या कुटुंबीयांपासून कशी मिळाली, हे दिसते.

'वाजागाजा' मधील अनेक कथा 'लोधवडे' गावाच्या पार्श्वभूमीवर आधारित आहेत. डॉ. ऐवळे यांनी त्यांच्या गावाचे जीवन, संस्कृती, आणि परंपरा या कथांमधून जिवंत केल्या आहेत. लोधवडे गावाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची जलसंधारणातील कामगिरी आणि समाजातील सहकार्याची भावना. या आदर्श गावाच्या परंपरेचा उल्लेख त्यांनी आपल्या कथांमध्ये कौशल्याने केला आहे.

ग्रामीण भागातील कथांचे संकलन हा भारतीय साहित्याचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. 'वाजागाजा'सारख्या कथासंग्रहाने ग्रामीण जीवनाचा वेगळा दृष्टिकोन साहित्यविश्वासमोर ठेवला आहे. डॉ. ऐवळे यांनी ग्रामीण कथांमध्ये असलेल्या विनोदी, गंभीर, आणि संवेदनशील पैलूंना एकत्र गुंफून वाचकांसमोर ठेवले आहे.

डॉ. पांडुरंग ऐवळे यांचा 'वाजागाजा' हा कथासंग्रह ग्रामीण भागातील माणसांच्या जीवनातील विविधरंगी पैलूंचे चित्रण करणारा उत्कृष्ट प्रयत्न आहे. त्यांच्या लेखनातून ग्रामीण जीवनातील सहजता, जिव्हाळा, आणि त्यातील गमतीजमती प्रकट होतात. हा संग्रह केवळ विनोदी कथांचा नाही, तर मानवी जीवनाचे विविध पैलू उलगडणारा दस्तऐवज आहे. त्यांच्या लेखनशैलीची सहजता आणि विनोदाची धार वाचकांना कथांशी जोडून ठेवते. 'वाजागाजा' वाचकांच्या मनात आनंद निर्माण करेलच, पण त्याचबरोबर ग्रामीण संस्कृतीचा वारसा जपण्याचा संदेशही देईल.

हा विनोदी कथासंग्रह लवकरच dibho.com या आॅनलाईन ई-बुक प्लॅटफॉर्म वरती येत आहे. अवश्य वाचा. 

-दिलीप भोसले

सीईओ दिभो सन्स

भारतीय चित्रपट लेखक दिग्दर्शक

सक्षम फिल्म कंपनी

संपर्क 📲 9370239533