बालपणाच्या आभाळात विचारांचे सुंदर पंख लावणारा संग्रह - 'एक होती चिमणी'

बालपणाच्या आभाळात विचारांचे सुंदर पंख लावणारा संग्रह - 'एक होती चिमणी'

बालसाहित्य हे केवळ मुलांचे करमणुकीचे माध्यम नसून, त्यांच्या मनाच्या आकाराला दिशा देणारे, संस्कारांचे बीज पेरणारे, भावनिक व बौद्धिक विकासाचे गाढ स्वरूप असते. ज्येष्ठ साहित्यिक योगीराज वाघमारे यांचा ‘एक होती चिमणी’ हा बालकथासंग्रह ही या भूमिकेची एक उत्तम अभिव्यक्ती आहे. या संग्रहात समाविष्ट पाचही कथा बालकुमार वाचकांच्या मनावर नवा उमाळा, नवे विचार, आणि जीवनमूल्यांचा ठसा उमटवतात.

संग्रहाच्या शीर्षककथेतील तहानेने व्याकूळ झालेली एक चिमणी केवळ पाण्यासाठी नाही, तर आपल्याला अंतर्मुख करणाऱ्या संदेशासाठी संपूर्ण निसर्गाच्या दारात जाते. विहीर, ओढा, नदी, धरण, पर्वत… परंतु तिला चोचभरही पाणी मिळत नाही. ही प्रतीकात्मक गोष्ट आहे. निसर्गाच्या कोमेजणाऱ्या, प्रदूषित होणाऱ्या अवस्थेची. चिमणीच्या उडण्यामागे आहे आजच्या पिढीची शोधयात्रा. नैसर्गिक समतोल, पाणीबचत, आणि पर्यावरणसंवर्धन या बाबतीत जागरूक होण्याची. शेवटी सर्व पक्षी मिळून वृक्षारोपणाचा निर्णय घेतात. हा समारोप म्हणजे आजच्या बालकांमधून उद्याचे हिरवे भविष्य घडवण्याची बीजं लेखक पेरतो आहे.

'स्वातंत्र्य' ही संकल्पना बालमनाला सहज समजणारी नसते, पण योगीराज वाघमारे ‘स्वातंत्र्य’ ह्या कथेतून ही संकल्पना लाघवी भाषेत साकार करतात. ही गोष्ट मुलांना व्यक्तिगत स्वातंत्र्य, जबाबदारी आणि सुसंवादाचे महत्त्व पटवून देते. केवळ बाह्य बंधनांपासून नव्हे, तर मनाच्या गुलामीपासून मुक्त होणं म्हणजे खरे स्वातंत्र्य, हे उपरोधात्मकपणे समजावणारी ही कथा आहे.

‘शाळा’ ही कथा समाजातील दुर्लक्षित मुलांचा आवाज बनते. एका शाळाबाह्य मुलाच्या जीवनातील रिकामपण, अनभिज्ञता आणि शिक्षणाची आस या भावनांचा स्पर्श करत ही कथा शालेय शिक्षणाच्या अधिकाराकडे लक्ष वेधते. बालकांना ही कथा शिक्षणाचे महत्त्व नव्याने समजावते आणि त्यांच्या मनात समवेदनेचा अंकुर रोवते.

प्राण्यांच्या वेदना पाहून व्यथित होणाऱ्या मुलांची 'आवडती मुले' ही कथा त्यांच्या कोवळ्या मनात सुसंवेदनशीलतेचे बीज रोवते. डॉक्टर त्यांना सांगतात. जे प्राणिमात्रांवर दया करतात, ती मुले सर्वांना आवडतात. यासारखी वाक्यं मुलांच्या मनात खोल रुजतात. लेखक येथे फक्त गोष्ट सांगत नाहीत, तर मुलांच्या अंतःकरणात दयाळूपणाचा आवाज जागवतात.

‘मृगजळ’ ही कथा म्हणजे लेखकाच्या बालपणातील शाळेच्या आणि शिक्षकांच्या रम्य आठवणींचं निसर्गचित्र आहे. यामधून मुलांना शाळेतील नातेसंबंध, आदर, आणि स्नेहाची गरज पटते. ही कथा शिक्षणसंस्थेचे माणूसपण अधोरेखित करते.

योगीराज वाघमारे यांच्या लेखनशैलीतील सर्वात मोठा गुण म्हणजे सहजता. मुलांच्या भावविश्वाशी भिडणाऱ्या भाषाशैलीतून ते मोठ्या सामाजिक प्रश्नांकडे मुलांच्या नजरेतून पाहतात. त्यांनी वापरलेली रूपकं आणि प्रतीकं कथा समजण्यास सुलभ करतात आणि मुलांच्या मनात खोल परिणाम घडवतात. प्रत्येक कथेत एक संदेश आहे, पण तो कोणताही बोजा न होता सहज, मनात झिरपत जाणारा आहे.

या कथांमधील प्रत्येक पात्र, संवाद, आणि प्रसंग हे बालकांच्या भावविश्वाशी समरस होणारे आहेत. ‘चिमणी’, ‘प्राणी’, ‘शाळाबाह्य मुलगा’ ही पात्रं प्रत्यक्षात असो वा नसो, ती आपल्या आसपासच्या परिस्थितींचं भान आणतात. या कथा मुलांना केवळ वाचायला नव्हे, तर विचार करायला लावतात. त्यांना स्वतःला आणि समाजाला समजून घेण्याची नवी दृष्टी देतात.

एकूणच ‘एक होती चिमणी’ हा कथासंग्रह म्हणजे बालसाहित्याच्या सर्जनशीलतेचा, संवेदनशीलतेचा आणि संस्कारशीलतेचा संगम आहे. बालकुमार वाचकांना केवळ या कथा आवडतीलच असं नाही, तर त्या त्यांच्या भावी आयुष्याला योग्य दिशा देतील, असा ठाम विश्वास वाटतो. बालपणाच्या आभाळात विचारांचे सुंदर पंख लावणारा हा संग्रह प्रत्येक पालकाने, शिक्षकाने आणि बालकांनी वाचायलाच हवा. कारण ही केवळ गोष्टींची गुंफण नाही, तर भावनांचं एक उमलणारं काव्य आहे.

हा बाल कथासंग्रह लवकरच dibho.com या आॅनलाईन ईबुक प्लॅटफॉर्म वरती उपलब्ध होत आहे. अवश्य वाचा..