'गीत तरंग' - जीवनसंघर्षातून साकारलेला काव्यसंग्रह
'गीत तरंग' - जीवनसंघर्षातून साकारलेला काव्यसंग्रह
साहित्य आणि कला ह्या मानवी मनाच्या अत्यंत संवेदनशील आणि सृजनशील क्षेत्रांपैकी एक आहेत. प्रतिभेच्या बळावर आणि अनुभवांच्या चिरफळ्यांतून साकार झालेल्या कलाकृती काळाच्या ओघात अजरामर ठरतात. 'गीत तरंग' हा मंगलदास मांढरे यांचा काव्यसंग्रह अशाच एका जीवनसंघर्षातून निर्माण झालेला आहे. हा संग्रह म्हणजे त्यांच्या भावनांचे, संघर्षांचे आणि आयुष्यातील अनेक स्थित्यंतरांचे प्रतिबिंब आहे. आपल्या कलेसाठी झगडणाऱ्या आणि जीवनाच्या खडतर वाटचालीतून कवी म्हणून उभं राहणाऱ्या एका संवेदनशील व्यक्तिमत्त्वाची ही कहाणी आहे.
मंगलदास मांढरे यांचं बालपण सह्याद्रीच्या कुशीत, पांचगणीच्या पायथ्याशी वसलेल्या चिखली गावात गेलं. या परिसराने त्यांना निसर्गाची उत्तुंगता आणि जीवनातील संघर्ष एकाच वेळी शिकवला. लहानपणीच आई-वडिलांचे कष्ट, शेतीची अनिश्चितता, पाण्याअभावी कोरडठाक राहिलेली जमीन आणि निसर्गाच्या लहरींनी खेळवलेलं आयुष्य त्यांनी अनुभवलं. शाळेच्या पाठ्यपुस्तकांपेक्षा त्यांना अधिक ओढ होती कला आणि सृजनशीलतेची.
पण दुर्दैव असं की, त्यांच्या कलागुणांना पोषक वातावरण मिळालं नाही. घरच्या परिस्थितीमुळे शिक्षणाला फारसा पाठिंबा मिळाला नाही. तरीही, नाटक बसवणं, गणपतीच्या मूर्ती तयार करणं, चित्रकला, मातीपासून बैल बनवणं यासारख्या सृजनशील गोष्टींमध्ये त्यांनी आपली वेगळी ओळख निर्माण केली. त्यांची ही प्रतिभा नुसती मनोरंजनापुरती मर्यादित नव्हती, तर त्यामध्ये संवेदनशीलतेची खोली होती.
कुटुंबाच्या गरजा आणि आर्थिक अडचणींमुळे त्यांना लवकरच जबाबदारीची जाणीव झाली. शिक्षणाच्या पुढच्या टप्प्यांमध्ये रस नव्हता, कारण कला त्यांचं खरं जगणं होतं. परंतु, केवळ कलेच्या आधारे कुटुंबाचा उदरनिर्वाह शक्य नव्हता. शेतीतून मिळणाऱ्या अपुऱ्या उत्पन्नामुळे ते नोकरीच्या शोधात मुंबईला आले. पण मुंबईसारख्या मोठ्या शहरात काम मिळवणं सोपं नव्हतं. नशिबाची साथ नव्हती, आणि काहीच निश्चित नव्हतं. दिवसामागून दिवस जात होते, आणि संघर्ष अधिकाधिक तीव्र होत होता.
आई-वडिलांना वाटलं की, लग्न झालं की मुलगा सुधारेल. पण त्यांचं नशीब पुन्हा एकदा त्यांच्या विरोधात उभं राहिलं. विवाह झाल्यानंतरही जीवनात स्थैर्य आलं नाही. आर्थिक विवंचना, जबाबदाऱ्या, संसाराची ओढाताण आणि त्यातच आपल्या स्वप्नांना मुरगाळण्याची वेळ आली. तरीही, त्यांच्या मनात कलेची ज्योत कायम होती.
वय वाढत गेलं, मुलं मोठी होत गेली, आणि जबाबदाऱ्यांचा डोंगर अधिकच वाढत गेला. पालकत्व निभावताना कलेसाठी वेळ मिळत नव्हता. पण एकीकडे घराची जबाबदारी, मुलांची शिक्षणं, त्यांचा खर्च आणि दुसरीकडे स्वतःच्या कलासाधनेची अपूर्ण इच्छा—या द्वंद्वात त्यांनी बराच काळ काढला.
आई-वडिलांच्या जाण्याने त्यांना मोठा मानसिक धक्का बसला. त्या काळात आपल्या जबाबदाऱ्या सांभाळताना त्यांनी जाणलं की, जीवन म्हणजे सतत समजूत काढण्याचा आणि समायोजन करण्याचा प्रवास आहे. पण मनात एक सल होती—आपल्या कलेसाठी आपण काही करू शकलो नाही, हे दुःख त्यांना सतावत होतं. त्यांच्या सर्जनशील मनाला कलेच्या अभिव्यक्तीची भूक लागली होती, पण ती भूक पूर्ण करायला वेळ मिळत नव्हता.
मुलं मोठी झाली, संसाराची घडी बसली, आणि अखेर त्यांनी आपल्या आत दडलेल्या कवीला जागं केलं. जे शब्द आतमध्ये साचले होते, जे भावनांचे प्रवाह मनात साचून राहिले होते, त्यांना आता मुक्त करण्याची संधी मिळाली. त्यातूनच जन्म झाला 'गीत तरंग' काव्यसंग्रहाचा.
हा संग्रह म्हणजे केवळ कविता नसून, त्यांचं जीवन आहे, त्यांची वेदना आहे, त्यांचा संघर्ष आहे. आई-वडिलांविषयीच्या आठवणी, बालपणीच्या खडतर अनुभवांपासून ते आजवरच्या जीवनप्रवासाची सावली या कवितांमध्ये दिसते. 'गीत तरंग' हा केवळ शब्दांचा संच नाही, तर एका मनस्वी कलावंताने जीवनाच्या ताटातूटीनंतर पुन्हा उभारलेल्या स्वप्नांचा साक्षीदार आहे.
मंगलदास मांढरे हे केवळ कवी म्हणून ते थांबले नाहीत. जीवनाच्या कटू आणि गोड अनुभवांतून गेल्यावर त्यांनी समाजसेवेचा मार्ग स्वीकारला. लोकांच्या समस्या जाणून घेणं, त्यांच्यासाठी काम करणं आणि एक सामाजिक बांधिलकी जपणं—याकडे ते वळले. एका राजकीय पक्षाशी जोडून घेत, त्यांनी अनेक समाजोपयोगी उपक्रमांमध्ये आपला वेळ दिला.
पण या सर्व संघर्षांच्या दरम्यान त्यांना कुटुंबाचा आधार मिळत नव्हता. त्यांच्या कलेला मान्यता मिळाली, पण घरून पाठिंबा नव्हता. ही परीक्षाही त्यांनी मोठ्या धैर्याने पार पाडली.
आई-वडिलांचे स्मरण हे त्यांच्या कलेचा आत्मा आहे. त्यांच्या जाण्याने त्यांच्या जीवनातली एक मोठी पोकळी निर्माण झाली. 'गीत तरंग' हा काव्यसंग्रह त्यांनी आई-वडिलांना समर्पित केला आहे. त्यांच्या संघर्षांची आणि त्यांच्या शिकवणींची आठवण हा संग्रह जागवत राहील.
याच्या प्रकाशनात ज्यांनी सहकार्य केलं, त्यांचेही ते ऋणी आहेत. त्यांच्या साहित्यिक प्रवासात ज्या स्नेहींनी मदतीचा हात दिला, त्यांचं ते आभार मानतात. श्री. लक्ष्मण देठे, गौतम मोरे, परेश नावडकर, डॉ. चंद्रशेखर भारती आणि संजय शिंदे यांच्यासह अनेकांनी त्यांच्या या स्वप्नपूर्तीला हातभार लावला.
मंगलदास मांढरे यांचा हा प्रवास म्हणजे जिद्द, संघर्ष आणि कलेवर निष्ठा ठेवणाऱ्या कलाकाराची कहाणी आहे. परिस्थिती कितीही प्रतिकूल असली तरी, प्रतिभा आणि मेहनतीच्या जोरावर यश मिळवता येतं, हे त्यांनी आपल्या जीवनाने सिद्ध केलं. त्यांच्या 'गीत तरंग' या काव्यसंग्रहाच्या माध्यमातून त्यांच्या आयुष्यातील अनुभव नव्या पिढीपर्यंत पोहोचतील आणि अनेकांना प्रेरणा देतील.
ज्यांच्या कलेला समजून घेणारं कुणी नव्हतं, ज्यांचं नशीब अनेकदा त्यांच्यावर रुसलं, त्यांनी अखेर आपल्या लेखणीच्या बळावर आपली ओळख निर्माण केली. ही ओळख त्यांच्या आई-वडिलांच्या स्मृतींना आणि त्यांच्या न संपणाऱ्या प्रेरणेला समर्पित आहे. 'गीत तरंग' ही केवळ कविता नाही, तर एका जिद्दी प्रवासाची अभिव्यक्ती आहे.
हा कवितासंग्रह लवकरच dibho.com या आॅनलाईन ई-बुक प्लॅटफॉर्म वरती उपलब्ध होत आहे. अवश्य वाचा.
Comments
Post a Comment